Startpagina

Ja-maar denken is een gesloten levenshouding van het denken in termen van beperkingen, bedreigingen en beren op de weg. Hoe zinvol elk argument op zichzelf ook kan zijn, het resultaat is verstarring en stilstand. Er is ook een andere houding; de ja-en-houding. Dat is een open levenshouding  waarbij we denken in termen  van wat wél kan en kansen en mogelijkheden zien. Niet alleen de beren, maar ook de weg.

Het resultaat?
Creativiteit, vernieuwing en innovatie. Als we een probleem op een elegante manier benaderen, blijkt het soms verrassend een voudig om een nieuwe mogelijkheid te creëren. Door het een kwartslag te draaien, het subtiel een nieuwe betekenis te geven, of door het pootje te haken. Precies op het goede moment en op de goede plek. Met weinig inspanning een groots effect.

Het effect is dat we ons niet meer tegen onze problemen hoeven te verzetten, we kunnen ze immers transformeren  in nieuwe mogelijkheden. Vanaf dat moment is het probleem onze bondgenoot. 

De kunst van het kantelen van problemen in mogelijkheden is te leren.
De techniek is die van omdenken. Omdenken leidt niet alleen tot de geboorte van het nieuwe mogelijkheid, maar het betekent ook het einde van een huidig probleem. Het probleem is letterlijk getransformeerd, omgedacht, in een nieuwe mogelijkheid. Vanaf dat moment kunnen we een paradoxale constatering doen; hoe meer problemen, hoe beter.

De techniek van het omdenken is een soort psychologische Jiujitsu. Net zoals je in een gevecht de krachten van een tegenstander in jouw voordeel kunt leren gebruiken, kun je leren de kracht van het probleem in je eigen voordeel te laten werken. Om die reden gaat omdenken per definitie gepaard met een paradoxale ingreep in de werkelijkheid.

Je gaat niet zelf n gevecht met het probleem, je laat het probleem met zichzelf in gevecht gaan.

Ja-maar- bedenken wat er zou moeten zijn, maar er niet is.
Ja-en - zien wat er is, en wat je er mee zou kunnen doen.

Twee stappenplan:
stap één: maak van een probleem een feit
stap twee: maak van een feit een mogelijkheid.

Stap één: hanteer ongebruikelijke reacties op een probleem. Deze lijken op een vreemde manier het effect te hebben dat we met verstandig of logisch gedrag niet kunnen bereiken. Je moet alleen op een andere manier naar de werkelijkheid leren kijken. Creatiever en vindingrijker.
Om te beginnen:

- je kunt het 'probleem' volkomen negeren.
- lach erom en geniet van de situatie.

Die reactie is ongebruikelijk. In de meeste gevallen, als er iets gebeurt wat we niet willen, leidt dat bijna per definitie tot weerstand, tot een ja-maar-reactie. Met die 'ja-maar' brengen we een beperking aan in de werkelijkheid. Een voorwaarde. We definiëren daarmee hoe de werkelijkheid volgens ons zou moeten zijn. We willen de werkelijkheid als het ware repareren.
Het gevolg? Onze eigen denkbeelden maken dat we een situatie als een probleem ervaren. Het probleem zit niet zozeer in de werkelijkheid, maar in ons hoofd.

'Binnen de definitie van een probleem is een probleem per definitie onoplosbaar'
Einstein

Onze ja-maars, onze eigen definities van hoe de wereld zou moeten zijn, zijn medeveroorzakers en instandhouders van het probleem. Het is de kunst om, buiten-de-box te leren denken. Buiten de grenzen van je eigen beperkingen. En laten we wel wezen, zo vreemd is dat niet.

Wie bepaalt wat goede buren zijn, of hoe iemand zich hoort te gedragen? Zijn daar vaste regels en wetten voor? Buiten-de-box-denken begint met het loslaten van het beeld wat zou moeten zijn en open te staan voor wat zou kunnen zijn. Dat lijkt een subtiel verschil (van moeten naar kunnen), maar de consequenties van die verschuiving zijn groots. Het opent de wereld van de mogelijkheden.
Door anders te kijken naar de werkelijkheid hebben we de eerste stap van het omdenken gezet: de stap van 'ja-maar' naar 'ja'. Zeg letterlijk 'ja' tegen dat wat is. Dus: dat ouders de neiging hebben zich met je te bemoeien is geen probleem, het is een gegeven. Een feit.
Een ontkoombare werkelijkheid.
En je kunt veel zeggen over de werkelijkheid, maar wat er is, is er nu eenmaal. Leg je er maar bij neer, het scheelt een hele hoop gedoe.

 Natuurlijk, het paradoxale brengt ons denken in de war. Het lijkt strijdig met ons gevoel voor logica. Sommige zaken lijken toch onverenigbaar? Ons denken heeft echter het fantastische vermogen ogenschijnlijke tegenstellingen op hoger niveau tot nieuwe samenhang te brengen.

Stap twee: De techniek van het omdenken bestaat uit twee stappen. De eerste stap (van probleem naar feit) zou je de deconstructie kunnen noemen. Van 'ja-maar' naar 'ja'.
Je deconstrueert een probleem tot feiten: je haalt wat-er-zou-moeten-zijn van het probleem af en houdt wat-er-is over.
Natuurlijk kandit proces af en toe heftig verlopen. Het is net zoiets als met een notenkraker een weerbarstige noot openbreken: de hardheid van de noot is gelijk aan de stelligheid waarmee je aan je eigen vastgeroeste meningen over hoe de werkelijkheid zou-moeten-zijn.

De tweede stap van de techniek van het omdenken bestaat uit het creëren van een nieuwe mogelijkheid op basis van bestaande feiten. Van 'ja' naar 'ja-en'.
Je veegt de scherven bij een, ziet de kale feiten onder ogen en onderzoekt wat je daarmee kunt doen. Deze fase, die de transformatie van feit naar mogelijkheid betekent, kun je de fase van de constructie noemen.
Omdenken is soms ingewikkeld, pijnlijk en tijdrovend. Het kan gepaard gaan met rouw, verdriet en weerstand. Op die momenten hebben we geduld, volharding en vertrouwen nodig om ons doel te bereiken. Soms gaat omdenken ook verrassend gemakkelijk. Als een 'aha-erlebnis'. Is het echt zo simpel? Waarom heb ik dit niet veel eerder gezien?

Omdenken is een kunde. Alleen door het te doen krijg je het onder de knie. Je moet voortdurend oefenen. Omdenken is een techniek. Het is de kunst om per keer en per situatie te bedenken wat de beste weg is. Om de soepelheid van handelen te benadrukken is het woord strategie beter van toepassing. In sommige situaties is het effectiefst aan te vallen of te verdedigen, maar op andere momenten kan wachten, overleggen of onderhandelen de beste strategie zijn, afhankelijk van de situatie.

De techniek van het omdenken kent meerdere strategiën. En je hebt een aantal basisinzichten nodig.

1. Het leren kennen van systemen, relaties tussen elementen die samen een systeem vormen. Als je je handelen baseert op iets wat je niet wilt (een probleem), is de kans groot dat je vroeg of laat belandt in een vicieuze cirkel. Je kunt iets wel willen wegduwen, het plopt ergens anders weer te voorschijn. Sommige van deze onderliggende patronen kunnen zich over decennia uitspreiden. En dan wordt het een stuk lastiger, zo niet ondoenlijk, het structurele karakter ervan te zien. Met een vertraging van vele jaren kantelt een systeem dan terug naar zijn oorspronkelijke staat.

2. De oplossing stond aan de basis  van een nieuw probleem.

3. We moeten oppassen oplossingen te snel als succes te vieren.

4. Het is vruchteloos een probleem als vertrekpunt te kiezen. Kijk niet naar zwakten en fouten maar naar talenten en successen.

5. kijk goed naar de werkelijkheid. Niet eens zozeer naar de dingen op zich, maar vooral naar de onderlinge relaties. De wereld is een complex systeem mat allerlei interacties tussen een groot aantal factoren. Ingrijpen kan niet zomaar. De wereld is minder maakbaar dan we tot nu toe dachten.

6. Het inzicht dat vastdenken( het tegenovergestelde van omdenken namelijk problemen veranderen in tragedies) ons geeft. Zodra we gaan herkennen dat we onszelf vastdenken in een bepaalde situatie kunnen we de situatie ook omdenken.
Omdenken is vaak niet meer dan stoppen met vastdenken.

7. Patrooninterventies zijn geen garantie voor geluk, maar het patroon in standhoeden is in elk geval weel een garantie op ongeluk.

Het dagelijks leven heeft de neiging onze aandacht te sturen naar onze belangen (wat we willen hebben en voor elkaar krijgen) in plaats van onze waarden en idealen;
- wie we willen zijn
- wat we willen uitsralen
- hoe we met anderen om willen gaan
- waar we in geloven
We denken klein en lokaal  in plaats van groot en globaal. Zijn je dagelijkse bezigheden en gewoontes in overeenstemming met je innerlijke kompas? Om een goede conditie , gemoedstoestand of wat dan ook te bereiken, één ding staat vast; daar moet aan gewerkt worden. Groot denken is je potentie verwezenlijken. Groot denken kost meer moeite; je moet jezelf er af en toe aan herinneren waar het je om te doen is in het leven.

Let daarom op: iedere stap die je zet in je bestaande patroon, versterkt dat patroon. Iedere keer dat je niet voor jezelf opkomt, geef je de boodschap dat jij iemand bent die geen nee zegt. De reacties van mensen op elkaar volgen bepaalde automatische patronen.
Als je daarmee gaat sjoemelen door het op een akkoordje te gooien met jezelf, krijg je vooral spijt van wat je niet doet. Het is een dilemma tussen actie en inactie(nietsdoen).

Gek genoeg kan het heel moeilijk zijn: trouw blijven aan nota bene onze eigen waarden.Het heeft veel voordelen. Het maakt mensen opener en welwillender tegenover informatie die hun niet goed uitkomt- zoals ongezonde gewoontes, het heeft een dempend effect op angst en spanning en het geeft een gevoel van zingeving en richting in je leven.

Je persoonlijke waarden bieden ook een uitstekend kader om je eigen doen en laten te toetsen. Zijn je dagelijkse bezigheden en gewoontes in overeenstemming met je innerlijke kompas? Of loop je te sjoemelen met waar je in gelooft?